فێرگه‌ی زمانی کوردی - وانه‌ی 11

8 – صدای بزرۆکە(کورته‌ بزوێن)یا کسره‌ی کوتاه ( i  ) 

این صدا که عرب آنرا کسره‌ی مختلسه می‌خواند و در‌ واقع یک‌چهارم کسره‌ است؛ در زبان کوردی به بزرۆکە ( گم شده – پنهان شده ) معروف است. این کسره آنقدر کوتاه ادا می‌شود که انگار گم یا پنهان شده است،به‌ همین جهت در الفبای کوردی عربی برای آن حرفی در نظر گرفته‌ نشده‌ است.

در الفبای زبان کوردی با رسم الخط عربی(آرامی) برای مصوت هشتم ( بزرۆکه ) هیچ نشانه‌ایی تعیین نشده است و به‌ خاطر همین به دو مشکل اساسی زیر منجر شده است.(  اما در الفبای کوردی لاتین این صدا به‌ شکل( i )نشان داده‌ می‌شود):

1 -  تعدادی از کلمات کوردی هستند مانند ( بردن ، من ، مردن، ژن و.... ) در ظاهر فاقد مصوت هستند اما به هنگام تلفظ یک صدای کسره‌ی بسیار کوتاه خودنمایی می کند . بدین معنی که این صدا هم وجود دارد و هم تلفظ می شود.  

بردن=birdin   مردن=mirdin  ، من=min  شڕ=şir  قرتاندن=qirtandin  

2 - مشکل دوم زمانی خودش را خوب نشان می دهد که بخواهیم زبان کوردی را بر اساس رسم الخط عربی به یک غیرکورد آموزش دهیم . کوردها
خود با توجه به زبان مادری بودنشان ، ناخوداگاه می توانند تشخیص دهند
که در کجای کلمه (صدای کسره‌ی کوتاه ) وجود دارد اما برای غیر کورد چنین امکانی حداقل در ابتدای راه وجود ندارد و این خود باعث سردرگمی می شود .

برای تشخیص بزرۆکه ( صدای کسره‌ی کوتاه ) می توانیم از نکات زیر استفاده کنیم:

• الف : در کلماتی که با دو حرف صامت پشت سرهم شروع شده‌اند مانند {بردن ، من ، ژن ، مردن ، بزن ، خستن } حتما بعد از صامت اول مصوت بزرۆکه ( صدای کسره‌ی کوتاه ) وجود دارد.

بردن ، من ، ژن ، مردن ، بزن ، خستن، سڕ، قرتاندن،مراندن و....

• ب : چنانچه‌ درآخرکلمه‌ دو حرف صامت به‌دنبال هم بیایند، آمدن بزرۆکه‌ درمیان آنها بستگی به‌ نحوه‌ی تلفظ آن کلمه ‌دارد :

1.    در  کلماتی مانند {بردن ، مردن ، بزن ، خستن } که بین دو حرف آخر همه این کلمات بزرۆکه‌ وجود دارد .

2.   در کلماتی مانند ( زانست ) بین دو حرف آخر هیچ مصوتی قرار نمی گیرد در این کلمه بین دو حرف (نـ ) و (ـسـ ) این کسره کوتاه  (بزرۆکه‌) تلفظ می شود.

- ج: تعداد مصوت‌های هر کلمه با تعداد سیلاب های ( بخشهای ) آن کلمه برابر است .

مثال : کلمه‌ی  " زانست " دو سیلاب دارد " زا+  نست "

در سیلاب اول صدای " ا " مصوت است و در سیلاب دوم صدای " بزرۆکه "‌ مصوت است. به‌ نحوه‌ی قرار گرفتن بزرۆکه‌ در واژه‌های زیر دقت کنید .

 بەفر=befir         

کۆتر=kotir        

دەستت=destit     

هاتم=hatim       

بردن= bidin      

زستان= zistan     

کوردستان=Kurdistan  

           له‌تیف سوڵتانی