فێرگه‌ی زمانی کوردی - وانه‌ی 9

معرفی حروف صدادار یا مصوت(ده‌نگدار):

دوستان خواهشمند است در آموزش این درس و درسهای بعدی دقت بیشتری فرمایند چون مشکل بیشتر کسانی که‌ در املا و خواندن کوردی ضعیفند بیشتر در حروف صدادار می‌باشد.

توجه‌:

در زبان کوردی چون شیوه‌ی مکتوب عین شیوه‌ی ملفوظ می‌باشد(هرآنچه‌ از دهانمان خارج می‌شود نوشته‌ می‌شود) لذا  بر خلاف زبان فارسی و عربی و انگلیسی و... که‌ به‌ نظر من یک نقص بزرگ در آموزش این زبانها به‌ نوآموزان می‌باشد ما در زبان کوردی برای هر صدا و حرکت از یک حرف(نویسه‌) استفاده‌ می‌کنیم که‌ نوشته‌ هم می‌شوند.یعنی ما در زبان کوردی با اینکه‌ زبانمان در بخشهایی از کوردستان نه به‌ شیوه‌ی رسمی‌ تدریس می‌شود و نه‌ خدمتی به‌ آن می‌شود و با این همه‌ محرومیت و مصیبتی  هم که‌ در طول تاریخ پر از اندوه و رنجمان کشیده‌ است،مشکل حروف صدادار را حل کرده‌ایم و آنها را به‌ صورت نوشتار درآورده‌ایم،و این خود در آموزش این زبان مزیتی است انکار ناشدنی. 

این حروف همانطور که قبلا نیز اشاره شد ، عبارتند از : 

َفتحه /  ِ   کسره  /   ُ ضمه / ـا ، ا / و ، ــو ( صدای او ) / ـیـ، ــی (صدای ایی )

دوستان درباره‌ی حروف صدادار چند نکته‌ را توجه‌ داشته‌ باشند که‌:

1-    حروف صدادار در آغاز هجا(که‌رت) نمی‌آیند.

2-   دو حرف صدادار در کنار هم قرار نمی‌گیرند.

3-  هر هجا دارای یک حرف صدادار است.

4-  حرف دوم هر هجا صدادار است.

حال به معرفی این آواها(صداها) می پردازیم  

1 -  صدای  "   َ  فتحه  " یا :  (سه‌ره‌)

این صدا را در کوردی بصورت (  ــه / ه ) می نویسند .

 در زبان فارسی صدای فتحه تلفظ می‌شود اما روی کلمه اعراب گذاری نمی‌شود اما در زبان کوردی هم تلفظ می‌شود و هم نوشته می شود. در کوردی لاتین به‌ شکل (  e  ) نشان داده‌ می‌شود.

تفاوت زبان فارسی و کوردی در صدای فتحه : 

         فارسی                                       کوردی

 سرد ( س + َ + ر + د ) >>>> سەرد ( س + ـه + ر + د )                     

 درد ( د + َ + ر + د )     >>>>  دەرد   ( د + ه + ر + د )              

 زهر ( ز + َ + هـ + ر )   >>>>  زەهر ( ز + ه + هــ + ر )

مشاهده می گردد که صدای (   َ   ) تبدیل به شکل نوشتاری ( ه / ــه ) شده است .  

خەم - خەفەت - دەگمەن - فەرهەنگ – مەهەستی 

در شعر زیر نمونه‌هایی از فتحه‌ (سه‌ره‌) آمده‌ است.  

وه‌هاره‌ن سه‌وزه‌ن ئاوه‌ن سه‌رکاوه‌ن

                               هاژه‌ی وه‌فراوه‌ن شاخه‌ی شه‌تاوه‌ن

به‌زمه‌ن شادیه‌ن عه‌یشه‌ن نیشاته‌ن

                              که‌یفه‌ن شۆخییه‌ن شه‌وقه‌ن حه‌یاته‌ن 

    (مه‌وله‌وی تاوه‌گۆزی)

---

2 – صدای "    ِ   کسره  " یا : (ژێره‌) 

این صدا را در کوردی بصورت (  ـێـ / ــێ ) می‌نویسند .

در زبان فارسی صدای کسره تلفظ می‌شود اما روی کلمه اعراب گذاری نمی‌شود اما در زبان کوردی هم تلفظ می‌شود و هم نوشته می‌شود .در کوردی لاتین به‌ شکل ( ê  ) نشان داده‌ می‌شود.

تفاوت زبان فارسی و کوردی در صدای کسره  :

فارسی                                                      کوردی

زرشک( ز+  ِ + ر+  ِ +ش+ک      >> زێرێشک( ز + ـێـ + ر + ـێـ + ش + ک )

بهشت(ب+  ِ +هــ+  ِ +ش+ت )  >> بێهێشت(ب + ـێـ + هــ + ـێـ+ش+ت) 

درز ( د +  ِ + ر + ز )              >>>> دێرز ( د + ـێـ + ر + ز )

 مشاهده می‌گردد که صدای (   ِ  کسره )  تبدیل به شکل نوشتاری ( ـێـ / ــێ ) شده است .  

  دێ - سێ - خێر - شێت – تێر-گرێ- پێرار- شێر 

به‌ شعر زیر از مامۆستا هه‌ڵۆ(قاسم مویدزاده‌) دقت فرمایید:  

گوڵێ بڵێ که‌ کێ ده‌ڵێ که‌ کێ قه‌راره‌ بێته‌وه‌؟

                          که‌ کێ؟ له‌ کوێ؟ چ وه‌خته؟‌ چۆن ؟به‌ ئینتیزاره‌ بێته‌وه‌

---

3  - صدای "    ُ  ضمه  " یا : (بۆره‌) 

این صدا را در کوردی بصورت (  ـۆ / ۆ ) می نویسند .

در زبان فارسی صدای ضمه تلفظ می‌شود اما روی کلمه اعراب گذاری نمی‌شود اما در زبان کوردی هم تلفظ می‌شود و هم نوشته می‌شود .

می‌توان آنرا با تلفظ عدد 9 با تلفظ کوردی (نۆ) مقایسه‌ کرد. این صدا تلفظی طولانی‌تر و بازتر از (و u) کورت(مثل واژه‌ی کورد) دارد.در کوردی لاتین به‌ شکل (  O  ) نشان داده‌ می‌شود.

تفاوت زبان فارسی و کوردی در صدای ضمه :

فارسی                                   کوردی

لرد ( ل + ُ + ر + د )           >>>>  لۆرد  ( ل + ـۆ + ر + د )

پشت ( پ + ُ + ش + ت )    >>>>   پۆشت  ( پ + ـۆ + ش + ت )

برد ( ب + ُ + ر + د )            >>>> بۆرد ( ب + ـۆ + ر + د )

 مشاهده می گردد که صدای  ( ُ ضمه )   تبدیل به شکل نوشتاری (ـۆ / ۆ ) شده است .

       زۆر - بۆر - نۆ - بۆن – مۆن – خاڵۆ- بۆکان- پۆشه‌ن- ڕۆن- مۆن- کۆمار  

             له‌تیف سوڵتانی